Mantarlar, ne bitki ne de hayvan kabul ediliyor. Tamamen ayrı bir canlı ailesi ve dünyada 50-100 bin civarında türü olduğu düşünülüyor.
Dünya üzerinde hayatın devamı için çok gerekli olan mantarların bazı türleri de insanlar tarafından gıda amaçlı tüketiliyor. Ancak mantar türlerinden çoğunun zehirli olması, büyük bir riski beraberinde getiriyor.
Türkiye’de yaklaşık 300 yenilebilir tür var
Türkiye’de mantarla ilgili çalışmalar, Tarım ve Orman Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü (OGM) tarafından yürütülüyor. Vatandaşlar mantarlar konusunda bilgilendirilirken, yenilebilir ve tıbbi mantar türlerinin üretimi konusunda eğitimler ve teşvikler veriliyor. Bakanlık rakamlarına göre Türkiye’de 300 civarında yenilebilir doğal mantar türü var. Bunlar arasında Kuzugöbeği (Marchella türleri), Ayı mantarı (Boletus edulis), Sığırdili (Hydnum repandum), Domalan mantarı (Trüf / Tuber sp.), Keme (Terfezia sp.), Kanlıca mantarı (Lactarius deliciosus), Yumurta mantarı (Cantharellus cibarius), Sezar veya imparator mantarı (Amanita caesarea) en çok tercih edilenler arasında yer alıyor. Ayrıca mantar üretim tesislerinde üretilen kültür mantarı ve istiridye mantarı da yaygın olarak tüketiliyor.
100’den fazla zehirli tür
Türkiye’de 100’den fazla zehirli mantar türü de var. Gelin mantarı (Sinek mantarı), Kuzugöbeği ebesi, Ölüm meleği, Benekli mantar ve Köygöçüren (Evcikkıran) mantarı en zehirli türler olarak biliniyor. İlkbahar ve sonbaharda, yağışlı günlerin ardından ortaya çıkan mantarlar, meraklıları tarafından toplanırken, eğer hata yapılırsa, can kayıplarına neden olabiliyor. Ayrıca doğru şekilde toplanılmazsa, toprağa ve miselyum (kök) ağına da zarar veriliyor ve bu da orman ekosistemini bozuyor.
Uzmanlar toplamalı
Bakanlık, yayınladığı broşürlerde zehirli ve zehirsiz mantarların aynı yerde yetişebileceğini, hayvan ve böceklere zararlı olmayan mantarın, insan için zararlı olabileceğini ifade ediyor. Zehirli türler ağaçta da yetişebiliyor ve bu mantarların pişirilme şekli de zehrini engellemiyor. Bir başka önemli uyarı da zehirli mantarların çoğunun koku ve tatlarının güzel olmasına ilişkin. Bu nedenle emin olunmayan bir mantarı yememek, zehirlenme belirtileri görünmesi durumunda ise en yakın sağlık kurumuna başvurmak ve 114 numaralı Ulusal Zehir Danışma Merkezi’nden (UZEM) bilgi almak gerekiyor.
Envarter çalışması yapıldı
OGM Ekosistem Hizmetleri Dairesi Başkanlığı bünyesinde, 150 bin hektarlık alanda 19 adet tıbbi ve yenilebilir mantar türlerinde envanter çalışması yapılarak 2024 sonu itibariyle 4.500 ton faydalanma miktarı belirlendi. OGM, yüksek ekonomik değere sahip ve önemli ihraca ürünü olan Trüf ve Sedir mantarı için de 2022-2026 eylem planları hazırladı. Bu kapsamda hasat döneminde yerinde eğitim veriliyor.
15 milyon dolarlık Trüf ihraç ettik
Türkiye’de Domalan, Keme, Kumi gibi isimlerle bilinen türleri yetişen trüf mantarı, lezzeti nedeniyle önemli bir ihraç ürünü. Trüf konusunda ülke zenginliğini tespit etmek, kamuoyunda farkındalık oluşturmak için 2014 yılında ilk adım atılmıştı. 2014-2019 döneminde 384 hektar alanda doğal-yapay Trüf ormanı oluşturuldu. 2’inci Trüf Ormanı Eylem Planı ise 2022’de yürürlüğe girdi ve 2026’ya kadar devam edecek ve bu kapsamda yapılan çalışmalarla 1.212 hektar alanda trüf ormanı kurulumu tamamlanacak. Bugüne kadar 5 bin 750 kişiye doğadan Trüf toplanması ve farkındalık eğitimi verildi.
2024’te, taze veya konserve olarak 15 milyon 44 bin dolarlık Trüf ihracatı yapıldı.
